Về giống lúa Khang Dân 18 (Tiếp thông tin)

Về giống lúa Khang Dân 18 (Tiếp thông tin)

Ý kiến của Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam

       Vừa qua Báo NNVN có đăng một loạt bài về giống lúa Khang dân 18. Đây không phải là một cuộc tranh chấp bản quyền giống mà các bài viết chỉ mong muốn làm sáng tỏ một số thông tin xung quanh giống lúa Khang dân 18, một giống lúa đứng đầu trong tốp 5 giống lúa có diện tích gieo cấy lớn nhất miền Bắc. Đây cũng là giống lúa "sống thọ" nhất trong bộ giống lúa của Việt Nam tương đương với giống lúa Nông nghiệp 8 hoặc giống lúa CR203 vang bóng một thời trước đây. Nhiều giống lúa mới ra đời gần đây hy vọng thay giống Khang dân 18 nhưng thực tế vẫn chỉ là mơ ước trong cơ cấu sản xuất lúa hiện nay.

      Tuy vậy, một sự kiện tưởng chừng rõ như ban ngày nhưng qua cuộc trao đổi này lại thấy có những thông tin cần kiểm chứng lại.

Ai đưa giống lúa Khang mằn, Khang dân về Việt Nam?

      Cuối vụ xuân năm 1996, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Nguyễn Công Tạn (sau này là Phó Thủ tướng Chính phủ) đi thị sát tại tỉnh Quảng Ninh thấy tại huyện Hải Ninh nông dân trồng giống lúa với tên Khang mằn rất tốt, Bộ trưởng về chỉ thị ngay Cục Khuyến nông cử cán bộ ra đánh giá, xem xét nếu thấy tốt thật thì cho mở rộng.

      Thực hiện chỉ thị của Bộ trưởng, Cục phó Cục Khuyến nông Quách Ngọc Ân cùng Trưởng phòng Trồng trọt Lê Hồng Nhu của Cục lập tức ra Quảng Ninh cùng lãnh đạo tỉnh, huyện đánh giá cụ thể và thấy đây đúng là một giống lúa lý tưởng, cần được mở rộng diện tích nhanh chóng. Sau khi lãnh đạo Bộ nghe báo cáo, Thứ trưởng Ngô Thế Dân yêu cầu tổ chức Hội nghị đầu bờ tại Hải Ninh với các tỉnh phía Bắc.

       Sau hội nghị đầu bờ này, các tỉnh đã về lấy trên 30 tấn giống Khang mằn để trồng thử nghiệm rộng rãi từ vụ xuân năm 1997. Đây là một sự thật mà trong bài của ông Hoàng Minh Thính phản ánh là hoàn toàn đúng. Ông Hoàng Minh Thính đã có công "móc nối", đề xuất và tiến hành nhập giống về dưới sự ủng hộ và chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Sở Nông nghiệp Quảng Ninh, cụ thể là ông Dương Kế Chư- Giám đốc Sở và bà Nguyễn Thị Chung- PGĐ Sở cùng lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông tỉnh, huyện.

      Nhờ vậy diện tích giống lúa Khang mằn đã được trồng với diện tích lớn ở Hải Ninh và từ nguồn giống này nhanh chóng được mở rộng tại các tỉnh phía Bắc.

      Tuy nhiên, người nhập giống Khang dân đầu tiên tuy với lượng ít nhưng sớm hơn ông Thính lại là ông Bùi Đăng Tâm, nguyên là Giám đốc Công ty Giống và thức ăn gia súc Quảng Ninh. Tháng 11/1994, ông Tâm đưa 1kg giống (ông Tâm gọi là Khang dân) cho ông Nguyễn Ngọc Tiến, Xí nghiệp Giống lúa Đông Triều nhân và tuyển chọn.

     Qua mấy vụ chọn lọc và làm thuần đến vụ mùa năm 1996, Xí nghiệp Giống lúa Đông Triều đã nhân được 3 ha giống (ông Chư đặt tên là Khang dân 18), đạt tiêu chuẩn chất lượng mà Trưởng phòng Kiểm nghiệm Trần Huy Thung của Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống cây trồng Trung ương đã đến đánh giá và cấp giấy kiểm định cho lô giống này vào ngày 14/10/1996.

      Như vậy, ông Bùi Đăng Tâm là người đưa 1kg giống với tên Khang dân và ông Dương Kế Chư đặt thêm là Khang dân 18 cho Xí nghiệp Giống lúa Đông Triều nhân và tuyển chọn từ tháng 11/1994 và đến vụ mùa năm 1996 đã nhân được 3ha, thu khoảng 18 tấn giống đưa ra sản xuất đại trà. Ông Hoàng Minh Thính đưa một lượng lớn giống lúa Khang mằn (1.500 kg) về nhân đại trà tại Hải Ninh vụ xuân năm 1996 và vụ mùa 1996 đã có 35 tấn giống đưa ra sản xuất tại các tỉnh phía Bắc.

Vậy Khang dân và giống Khang mằn là hai hay là một giống?

     Theo các nhà nông nghiệp tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) cho biết, giống này bên Trung Quốc chỉ có một tên mà theo từ Hán- Việt thì dịch là Khang dân, tiếng phổ thông Trung Quốc đọc là “Khang mín”, tiếng Quảng Tây gọi là "Khang mằn”.

      Nếu theo cách giải thích như vậy và thực tế trên sản xuất tại các tỉnh phía Bắc Việt Nam cũng không thấy các giống khác nhau nhiều lắm nên một số người cho rằng Khang dân và Khang mằn tuy gọi khác nhau và nguồn nhập về khác nhau nhưng thực tế chỉ là một giống Khang dân và Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh chỉ là đơn vị nhập nội và trình Bộ công nhận.

     Trái lại, Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh cho rằng: Sau 5 năm nhập nội, tuyển chọn và làm thuần, Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh đã tuyển chọn ra giống Khang dân 18 mới có gốc cây to hơn, đốt gốc không bị thắt, bản lá vừa phải, lá dày màu xanh đậm, năng suất cao hơn, chất lượng cơm đậm hơn…và giống này đã được Vụ Khoa học- Công nghệ (Bộ Nông nghiệp) đề nghị Hội đồng khoa học Bộ xem xét công nhận.

        Bằng Quyết định 1659QĐ/BNN-KHCN, Bộ Nông nghiệp đã chính thức công nhận giống Khang dân 18 và cho đưa vào sản xuất ở các tỉnh phía Bắc. Như vậy giống Khang dân 18 được Bộ công nhận đã khác với giống Khang mằn và Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh là người tuyển chọn ra nó. Đó là điều không thể phủ nhận.

      Với các lập luận của hai bên như trên thì cũng khó khẳng định nó là một hay là hai giống. Vì nếu nói là một thì cũng chưa có thí nghiệm so sánh nào kết luận giống Khang dân 18 và Khang mằn là một và nếu nói là hai thì cũng chưa có khảo nghiệm nào chứng minh giống Khang dân 18 khác giống Khang mằn. Cho nên nói giống Khang dân 18 do Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh chọn tạo ra và giống Khang mằn là một hay là hai đều chưa có cơ sở để khẳng định.

      Dù sao, Bộ đã công nhận giống Khang dân 18 do Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh đề nghị và thống nhất gọi là giống Khang dân 18, cho dù là Khang mằn, Khang dân nhập về hoặc Khang dân 18 do Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh tuyển chọn. Như vậy về mặt pháp lý không ai có thể phủ nhận Công ty Giống cây trồng Quảng Ninh là tác giả giống Khang dân 18. Còn để chứng minh các giống này khác nhau thế nào, muốn cho thật rõ ràng thì chờ các cơ quan có chức năng làm khảo nghiệm xác định tiếp.

 Ai là tác giả giống Khang dân 18?

    Giống Khang dân được du nhập vào Việt Nam từ năm 1994 cho đến sau những năm 2000, không ai biết được tác giả giống này, chỉ biết nó là một giống được nhập về từ Trung Quốc. Đến khoảng năm 2004, lãnh đạo Cục Nông nghiệp (Bộ NN- PTNT) sang thăm và làm việc với Sở Nông nghiệp tỉnh Quảng Tây, được Sở giới thiệu tác giả của giống Khang dân là ông Trịnh Hằng Thụ, Phó Giám đốc Sở.

     Từ đấy mọi người mới biết và tin ông Thụ là tác giả giống này. Sau đó, nhân một chuyến thăm của ông Trịnh Hằng Thụ sang Việt Nam, Cục Nông Nghiệp đã đề nghị Bộ NN- PTNT tặng ông Thụ “Huy chương vì sự nghiệp nông nghiệp và phát triển nông thôn” để ghi nhận sự đóng góp của ông Thụ và đây là một hoạt động ngoại giao cần thiết.

      Tuy nhiên, theo thông tin trong bài của ông Thính: “Sau này ông Phũ và cộng sự của ông mới tiết lộ giống Khang mằn 18 do ông Trịnh Hằng Thụ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp Quảng Tây sau một chuyến đi công tác nước ngoài năm 1992 có đưa về cho ông Phũ Hồng Tiến vài hạt để nhân giống”.

     Nếu thông tin này là đúng (và chắc là đúng) thì ông Thụ có công trong việc thu thập giống này nhân một chuyến đi công tác nước ngoài, như vậy tác giả giống này là ai, ở nước ngoài nào thì có lẽ chẳng bao giờ còn tìm ra được. Hơn nữa, khi Cục Nông nghiệp đề nghị Bộ tặng Huy chương cho ông Thụ cũng chỉ thông qua lời giới thiệu của Sở Nông nghiệp Quảng Tây, mà nếu có hai người là đồng tác giả giống này thì sao lại chỉ ghi công mình ông Thụ?

     Mặc dù có những thông tin chưa thật sự rõ ràng về tác giả của giống, ông Thụ tạo ra hay thu thập từ nước ngoài về, nhưng dù sao ông Thụ vẫn xứng đáng được vinh danh vì có họ, mình mới có giống Khang dân mà sau gần 20 năm vẫn chưa có giống nào thay thế được.

Những ai cần được vinh danh?

      Cũng là một tỉnh biên giới như nhiều tỉnh khác nhưng các cán bộ nông nghiệp của tỉnh Quảng Ninh đã tích cực thu thập và đưa về Việt Nam được rất nhiều giống lúa tốt. Ngoài giống Khang dân 18 còn có Q5, các giống Ải, Bắc Thơm 7, nhãn Hương chi và nhiều giống tốt khác, làm phong phú cho bộ giống cây trồng tại các tỉnh miền Bắc Việt Nam. Họ đáng được vinh danh, đó là: nguyên Giám đốc Sở Nông nghiệp Quảng Ninh Dương Kế Chư, Phó Giám đốc Nguyễn Thị Chung, ông Đặng Văn Quý, ông Hoàng Minh Thính, ông Bùi Đăng Tâm và bà con nông dân Hải Ninh đã tạo ra được mô hình lý tưởng.

      Đặc biệt ông Nguyễn Ngọc Tiến, Giám đốc Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh đã bỏ rất nhiều công sức nhập nhiều giống mới từ Trung Quốc về, tuyển chọn và làm thuần nhiều giống cây trồng mới được Bộ Nông nghiệp - PTNT công nhận.

     Mặt khác, giống Khang dân ra sản xuất ra nhanh chóng cũng phải nói Bộ Nông nghiệp- PTNT và Cục Khuyến nông khi đó đã nhanh nhạy, nắm bắt thực tế, chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, lãnh đạo Sở Nông nghiệp- PTNT các tỉnh vào cuộc tích cực nên chủ trương đã nhanh chóng thành hiện thực.

     Tiếc rằng trong loạt bài vừa rồi trên Báo NNVN có một vài nhận định làm bạn đọc nhìn nhận không đúng với công lao của của một vài người trong đó. Qua đây chúng tôi xin nói rõ quan điểm của mình và cung cấp thêm các thông tin có thể hữu ích cho bạn đọc